ХУВЬ ЗАЯАНЫ ЭХЛЭЛ

Өнеедер Монголын соел яруу найргийн академиас эрхлэн гаргадаг Гvнv сэтгvvлийн сvvлийн дугаарыг олж авлаа. Уг нь Мэнд-Ооео аав маань сэтгvvл гарсан тухай хэд хоногийн емне хэлсэн ч би хедее явж байсан болохоор олж авч чадаагvй байсан юм. Сэтгvvлийн энэ дугаарт миний хvv Наранбаатарын Билгvvдэйгийн бичсэн "Хувь заяаны эхлэл" эсээ нийтлэгдсэн юм. Хvv маань одоо АНУ-ын Калифорн мужийн Сан Рамон хотын ахлах сургуулид суралцаж байгаа. 1995 онд Улаанбаатар хотод терсен Билгvvдэй хvv маань амралтаараа евеегийнхее оффист сууж хичээлээ давтаж байхдаа компьюторт нь энэ эсээгээ vлдээсэн байсныг евее нь олоод надаас орчуулж егехийг хvссэн юм. Хими биологийн хичээлд сонирхолтой эрдэмтэн судлаач болно гэж ярьдаг хvvг маань яруу найрагч евее нь юм бичнэ гэдэгт vргэлж итгэж, урам егч, дэмжиж байдгийм. Учир нь Билгvvдэй маань бvр 3 настай байхдаа л сонин содон зvйрлэл хэллэгvvд хэлдэг байснаас заримыг нь евее нь тэмдэглэн авч vлдсэн байдаг. Миний санаж байгаа заримыг дурьдвал: "евеегийн гэдэс талх шиг, миний гэдэс тvvний зvсэм шиг", "еглее босоход хvний нvvр царайлаг байдаг, евее эмээтэй нvдээрээ ярьдаг" гэх мэт. Энэ авъяас нь удалгvй байхгvй болсон ч, харин сургуульд орсон хойноо хvv маань уран зохиолын хичээл

ийнхээ эсээ, зохион бичлэгийг гаргуун сайн бичиж эхэлсэн юм. Тvvний 7-р ангидаа бичсэн «Нисэж буй тэшvvр» нэртэй егvvллэг нь сургуулийн уран зохиолын хичээлийнx нь ном бvтээх теселд шалгарч бие даасан ном болон цеен тоогоор хэвлэгдэн гарсан нь тvvний анхны бvтээл байлаа. Ингээд Гvнv сэтгvvлийн сvvлийн дугаарт хэвлэгдсэн хvvгийнхээ бичвэрийг еерийнхее орчуулсантай блогтоо нийтэлж байна.

Хvvгийн маань евее, зохиолч яруу найрагч Г.Мэнд-Ооео луу жилтэй бегеед хvv маань энэ эсээгээ луу жилтэй овгийнхоо хувь заяаг vргэлжлvvлж байгаа утгаар бичсэн байна.

The Beginning of Destiny

by Billy Naranbaatar

The wind flowed through my perfectly positioned scales and my image floated in the river below. The breeze was just the perfect amount and it made my scales tingle with joy. The brilliant light from the life giving sun extended to every single shadow giving everything warm, glowing energy. When you fly in these conditions, it was like nothing you’ve ever felt before. It was exhilarating fun, relaxation, and a calming experience all at the same time. Flying like this fuels a dragon’s spirit and it strengthens their inner flame. This is exactly what I was feeling.

I am Bilguudei the curious dragon. My title is the curious dragon because I explore and learn about everything that is new. That’s just me and my nature. Every dragon has a nature and mine is curiosity. My father’s was courage, and my mom’s were beauty and wisdom; she is the only dragon in history with two natures at the same time. We dragons all are skilled in many things which exceed the elf’s skill by way to much but the only thing that keeps them superior is their magic. We dragons have never had magic. That is one thing I’ve wanted since I was a youngling, magic. I want the power to move things with words, the power to make things possible with my mind. That is my dream.

As I was flying that day, I felt a strange presence. There was something wrong in the air but I just ignored it. It didn’t seem to be a big problem. Then, suddenly, I saw a blur in the sky and in opened into a hole. First it was just a small opening, but then it turned into a big, gaping whole in the sky. It was the weirdest thing I ever saw and I was curious to see what it was. So, I flew over and examined the hole. It was strange and pitch-black inside. First, I put my finger in, then my arm, then my whole body. Inside, it was strange, and still completely dark. I suddenly got a bad feeling and I knew it was dangerous. I wanted to get out as fast as possible so I flew full speed to the opening. When I was just inches away from escaping, the opening closed and my wings folded itself and I fell. I fell and fell for what felt like hours but then something hit me and I fainted. Dragons, especially males, don't faint easily but I did. Somehow.

As my eyes slowly opened, there was a strange creature putting something soft and warm on my head. The thing on my head eased my pain and calmed me. When I looked at the creature, it resembled an elf but it wasn’t nearly as elegant and it didn't have those pointy ears the elves are known for. While I was still in deep thought about what this creature was, it said, “I can help you.” It was a strange voice especially because I was hearing it in my head. It was strange and wonderful just like elf magic. Then it thought to me, I will take you back home.

Can he really take me back? I thought to myself.

“Yes I can,” he said this time with his voice.

“Then help me,” I said in his language (we dragons have a natural ability to understand and speak any language if we hear it).

“I will do my best, but you’re going to do it, not me,” he explained.

“What do you mean!? You’re the one with magic!” I exclaimed.

“No it’s not me at all, it’s you,” he said calmly.

“Dragons don't have magic!” I told him.

“Well you do. You were the one who made the portal out of your curiosity, you were the one who read my mind, and you are the one who will bring yourself home. It was all you,” he explained.

“What?” I asked in total shock.

“Yes, you are the beginning of dragon magic,” he said.

“But that’s just not possible!” I said frustrated now.

“It is and it will be up to you to save the dragons,” he finished.

Now, I was starting to realize that he was saying the truth. Somehow I just knew he was right. I don't know how but I could just tell.

“Now,” he said, “It’s time for you to go.”

“No, not yet. Tell me more!” I begged.

“You must go back and save your race. You must figure out your powers yourself. That is the only true way,” he explained.

“Ok. I understand but how do I get home?” I asked.

“All you need to do is dream it and it will happen,” there was a pause and he went on, “There isn't any more I can teach you now.” When I nodded my head he said, “Now go. Teach your people your newfound power, for they have the same ability, and save your race from extinction!”

Now I was ready to go and I sat down and dreamed. I concentrated harder than I’ve ever done before and sadly, nothing happened. Then, when I opened my eyes to ask tell him it wasn’t working, I was home! This was something big. This was the beginning of a new dragon era. This is the beginning of destiny.

ХУВЬ ЗАЯАНЫ ЭХЛЭЛ

Translated by Oyundary Tsagaan

Эрчээ аван эгц төгөлдөр байрласан далавчны минь завсраар салхи исгэрэн шуугиж, доор урсах голын урсгал толионд сvvдэр минь хөвж яваа мэт харагдана. Салхины сэвшээ далавчийг минь сэлгvvнээр таалан илбэх нь нэг л жаргалтай, сэтгэл дvvргэcэн мэдрэмж төрvvлнэ. Aмьдралыг тэтгэгч нарны aлмааз мэт цацарсан гэрэл өчvvхэн сvvдрийг ч vл ялган эгнэшгvй гэрэл, элч дулаанаа харамгvй хайрлаx ажээ. Яг л ийм, бvх юм төгс төгөлдөрөөр зохицсон орчинд нисч явахад урьд нь хэзээ ч мэдэрч байгаагvй тийм гайхамшгийг луу мэдэрдэг юм. Энэ бол сэтгэлийн цэнгэл, хөөрөл баяр хийгээд амар амгаланг бvгдийг нэг дор мэдрэх содон тохиол. Чухамхvv ийм л шатахуунаар цэнэглэгдээд нисэхэд луугийн сvр сvлд сэргэдэг бөгөөд энэ нь тvvний дотоод галыг өрдөн асаадаг. Яг одоо нисч байхдаа миний мэдэрч байгаа зvйл бол тэр л гайхамшигт сэрэл.

Би шинэ бvхнийг сонирхoн суралцахыг хvсдэг сониуч хочтой Билгvvдэй хэмээх луу. Би ийм л төрсөн, энэ миний төрөлх чанар. Луу болгон өөрийн гэсэн цорын ганц давтагдашгvй чанартай байдаг. Минийx бол сониуч зан. Харин аав маань эр зоригтой нэгэн байсан бол миний ээж төрөлхийн vзэсгэлэнтэй бас дээр нь ухаантай. Ийнхvv xоёрын зэрэг төрөлх чанарыг зэрэг цогцлуулсанаараа миний ээж луугийн тvvхэн дэх цорын ганц vзэгдэл нь юм.

Луугийнхан бvгд л тал бvрийн авъяастай, одой хvмvvсийн хийж чадах бvхий л зvйлсийг чадварлагаар эзэмшсэн байдаг ч, тэд ид шидтэйн улмаас луугийнхнаас арай дээгvvрт орсоор ирсэн билээ. Учир нь луугийнхан хэзээ ч ид шидтэй байсангvй. Хар нялхаасаа эхлэн vргэлжид хvссээр ирсэн нэг л зvйл минь ид шид хэмээх тэр гайхамшиг. Би vгээр юмсыг хөдөлгөж, оюун ухаанаараа бvxнийг бvтээж чадах тэр их хvч чадлыг эзэмшихийг хvсдэг байв. Энэ бол миний мөрөөдөл.

Тэр өдөр би нисэж байхдаа агаар нэг л өөр байгааг анзаарсан ч, нэг их сvртэй биш санагдахаар нь тоолгvй өнгөрсөн билээ. Гэтэл дараа нь тэнгэр бvрхэж байснаа удалгvй өмнө минь нэг нvx тодроод ирлээ. Эхлээд тэр нvx багахaaн онгорхой байснаа дараа нь бvvр томорч тэнгэрт нэг их том хоосон орон зай бий болох нь тэр. Ийм хачин зvйлийг би урьд нь хэзээ ч харж байгаагvй болохоор өнөөх л сониуч зангаараа тvvн рvv ойртож очоод ажиглан харлаа. Их л сонин, дотроо юу байгаа нь vл мэдэгдэх тас харанхуй нvх байв. Эхлээд би хуруугаа дvрж vзлээ. Дараа нь гараа, тэгээд бvх биеэрээ орчихлоо. Дотор нь тас харанхуй тэр нvх рvv ороход нэг л хачин мэдрэмж төрж, гэнэт бие эвгvйцэж айдас хургахад би хар хурдаараа нvхний амсар луу буцан нисэв. Гэвч ердөө амсарт хvрэхэд төө дутуу байхад гэнэт нvxний амсар xaaгдаж, далавч минь аяндаа хумигдан би доош шидэгдлээ. Дуусашгvй мэт санагдсан тэр урт замаар би доош унасаар л байлаа. Гэнэт нэг юм намайг цохих шиг болж би ухаан алдaв. Уг нь луунууд, ялангуяа эр луу хэзээ ч амархан ухаан алддаггvй ч, яагаад ч юм би тэр дороо ухаан алдан унасан юм.

Алдсан ухаан минь эргэн ирж нvдээ би алгуурхан нээхэд нэг сонин амьтан толгойд минь vл мэдэх зөөлөн дулаан юм тvрхэж байлаа. Тэр зvйл өвчнийг минь намдааж, сэтгэлийг минь тайвшруулж байв. Өнөөх сонин амьтныг ажиглан харвал одой хvмvvстэй төстэй ч тэдэн шиг хурц шовх чихгvй, нэг л болхи хийцтэй харагдав. Тэгээд би энэ ямар гээчийн амьтан болохыг бодолдоо бясалган тааж ядаж байтал өнөөх чинь гэнэт «Би чамд тусалж чадна шvv» гэлээ. Бодол дотор минь сонсогдож байгаа болоод ч тэр vv, тvvний хоолой тэр гэхийн тэмдэггvй хачин сонин байлаа. Яг л одой хvмvvсийн илбэ шид шиг эвгvй мөртлөө энгvй. «Чамайг би гэрт чинь буцаанаа» гэж бодолд минь тэр дахиад л ярив. «Энэ нээрээ намайг гэрт минь буцааж чадах л юм байхдаа» гэж би бас дотроо бодлоо.

«Би чадна шvv» гэж тэр энэ удаад бодолд минь биш, чихэнд минь сонсогдохоор чанга хэлэв. Луунууд ямар ч хэлийг нэг л сонссон бол шууд яриад эхэлдэг унаган авъастай болохоор «Тэгвэл туслаач дээ надад» гэж би тvvний хэлээр хариу өгөв. «Хэдийгээр би чадах бvхнээ хийвч, vнэндээ чи л өөрөө өөртөө туслана шvv дээ» гэж тэр тайлбар өчлөө. «Юу гэсэн vг вэ? Чи чинь ид шидтэй биз дээ» гэж намайг дуу алдахад, тэрээр «Vгvй дээ, би биш, чи өөрөө ид шидийн эзэн» гэж тэр хээв нэг хариулав.

«Луунууд хэзээ ч ид шидтэй байгаагvй!» гэж намайг дуу алдахад «Мэдэхгvй дээ, чамд бол ямар ч байсан байна. Чи сониуч зангийнхаа хvчээр бодол санаагаа задалж, улмаар миний бодлыг уншиж чадсан цорын ганц луу. Чи л энэ бvхнийг хийсэн, чи л өөрөө өөрийгөө гэртээ аваачиж чадна.»

«Юу гээд хэлчихэв ээ» гэж би тvvний vгэнд итгэж ядав. «Ид шидэт луугийн эхнийх нь тэгвэл чи болж байна» гэж тэр хэллээ. «Наадах чинь бvтэхгvй санаа» гэж би гутрангуйгаар хариу барихад «Луугийнхны тvvxийг авраx эсэхээ чи л өөрөө шийднэ» гэж өөдөөс минь тэр учирлав.

Би тvvнийг жинхэнээсээ яриад байна гэдгийг ойлгож эхлэх шиг болов. Яаж гэдгээ хэлж мэдэхгvй ч, яагаад ч юм би тэрийг vнэн юм яриад байгааг мэдээд байлаа.

«Одоо явах цаг чинь боллоо» гэж тэр хэлэв. «Арай эрт байнаа, та надад дахиад цааш нь ярьж өг л дөө» гэж би гуйлаа. «Чи одоо харьж удам угсаагаа авар. Хvч чадлаа хэрхэн яаж залуурдахаа чи өөрөө аяндаа олж мэднэ. Энэ л хамгийн шударга зам байх болно» гэж тэр тайлбарлалаа. «Ойлгож байнаа, ойлгож байна. Гэхдээ би яаж гэр лvvгээ харих болж байнаа» хэмээн намайг лавлахад «Жинхэнээсээ мөрөөд, тэгвэл мөрөөдөл чинь аяндаа биелэнэ» гэж тэр хэлээд хэсэг дуугvй болов.

«За даа чамд өөр заагаад байх юм алга даа.»

Тvvнийг ингэж хэлэхэд би дуугvй л толгой дохисон.

«За одоо яв даа. Шинээр эзэмшсэн хvч чадлаа өөрийнхөндөө очиж заа. Тэгвэл та нар бvгд адилхан хvч чадалтай болцгоож, овог аймаг чинь хvчирхэгжих болно» гэж тэр vгээ төгсгөв.

Ингээд би явахаар зэхэж, тухлан суугаад мөрөөдөж эхэллээ. Хамаг хvчээ шавхан байж, хар байдгаараа анхаарлаа төвлөрvvлсэн ч харамсалтай нь юу ч болсонгvй. Тэгээд би энэ бvтэхгvй нь гэдгийг тvvнд хэлэхээр нvдээ нээтэл, гэртээ би ирчихсэн байлаа. Гайхамшигт энэ явдал бол ямар нэг том тvvхийн эхлэл байсан юм. Энэ бол луугийн ертенцийн шинэ ve, өөрөө бичиж дуусгах хувь заяаны эхлэл байлаа.

Америкийн яруу найраг

"Америкийн яруу найраг" нэртэй орчуулгын шvлгийн тvvвэр гаргах тухай жилийн емнеес эхлэн яригдаж, зохиолчдоос нь зохиогчийн эрхийг нь албан есоор авах ажил, сонгосон шvлгvvдийн орчуулгын хамт эхэлсэн юм. Орчуулга ч яахав бараг сарын дотор л бэлэн болцгоосон. Гэтэл зохиогчийн эрхийг авна гэдэг ихээхэн цаг хугацаа шаардсан хvнд асуудал байдаг юм байна. Америкийн элчин сайдын яамны тусламжтайгаар Монголын соел яруу найргийн академийнхны санаачилан эхлvvлсэн энэ тесел эцэстээ 2 ботиор гарах болж, эхнийхэд нь зохиогчийн эрхийг нь одоогоор авчихаад байгаа шvлгvvдийг эмхэтгэсэн юм. Удахгvй vлдсэн шvлгvvдийнх нь эрх олгогдохоор 2-р боть нь гарна. Би нийтдээ энэхvv номд зориулж 20-иод шvлэг орчуулснаас эхний ботид 7 найрагчийн 13 шvлэг орсон. Vлдсэн 7 нь 2 дахь ботид орох юм. Ингээд би эхний ботид орсон хэдэн сонирхолтой шvлгvvдийн англи эхийг еерийн орчуулгын хамт блогтоо оруулж байна.

Emily Dickenson

Nobody knows this little Rose

Nobody knows this little Rose --

It might a pilgrim be

Did I not take it from the ways

And lift it up to thee.

Only a Bee will miss it --

Only a Butterfly,

Hastening from far journey --

On its breast to lie --

Only a Bird will wonder --

Only a Breeze will sigh --

Ah Little Rose -- how easy

For such as thee to die!

Хэн ч мэдэхгvй бяцхан сарнай

Хэрэн аялагч ч байж болох

Хэн ч мэдэхгvй бяцхан сарнайг

Ургах замаас нь тасалж

Өргөн барьсан сан чамд.

Энгэрийг нь дэрлэн амрахаар

Эгэлгvй аянаасаа яаран ирдэг

Бяцхан эрвээхэй эсвэл,

Бас нэг зөгий тэрнийг санаcан даа—

Vгvй бол ганц шувуу баахан гэгэлзсэн байх -

Vлээх салхин ч бас санаа алдсан байх-

Ай бяцхан Cарнай минь чи ийм гайхалтай атал

Амьний чинь тасрах хичнээн хялбар юм бэ!

Heart! We will forget him!

Heart! We will forget him!

You and I -- tonight!

You may forget the warmth he gave --

I will forget the light!

When you have done, pray tell me

That I may straight begin!

Haste! lest while you're lagging

I remember him!

Зvрх минь! Тэрнийг бид мартах болноо!

Энэ л шөнө – чи бид хамтдаа

Эгнэгт тvvнийг мартах болноо! Зvрх минь!

Гэрэл гэгээг нь би мартая, харин чи

Гал халуун илчийг нь мартах гээд vз!

Мартаж дуусангуутаа надад мэдэгдээч гэж гуйя

Магад араас нь би шууд эхлэх болно!

Алив тvргэлээч дээ! Ингээд удаад байхаар чинь

Ахиад л би тvvнийг санаад эхэллээ!

Water, is taught by thirst

Water, is taught by thirst.

Land -- by the Oceans passed.

Transport -- by throe --

Peace -- by its battles told --

Love, by Memorial Mold --

Birds, by the Snow.

Ангаж цангахаараа л бид усны vнийг мэддэг

Ангаж цангахаараа л бид усны vнийг мэддэг.

Алс далайд гарахаараа эх газрaa санадаг.

Aз жаргалыг бид зовлон ирэхэд л анзаардаг

Амар амьдрахын чухлыг тулааны талбарт мэдэрдэг.

Өнгөрсөн дурсамжаасаа бид хайрыг oлж ухаардаг

Өвөл болж аниргvй нөмрөхөд шувуудыг бид vгvйлдэг.

Anne Bradstreet

The Author to her Book Thou ill-form'd offspring of my feeble brain, Who after birth did'st by my side remain, Till snatcht from thence by friends, less wise than true, Who thee abroad expos'd to public view, Made thee in rags, halting to th' press to trudge Where errors were not lessened (all may judge). At thy return my blushing was not small, My rambling brat (in print) should mother call. I cast thee by as one unfit for light, Thy Visage was so irksome in my sight, Yet being mine own, at length affection would Thy blemishes amend, if so I could. I wash'd thy face, but more defects I saw, And rubbing off a spot, still made a flaw I stretcht thy joints to make thee even feet, Yet still thou run'st more hobbling than is meet In better dress to trim thee was my mind But nought save home-spun Cloth, i' th' house I find. In this array 'mongst Vulgars mayst thou roam. In Critics' hands, beware thou dost not come And take thy way where yet thou art not known. If for thy Father ask, say, thou hadst none; And for thy Mother, she alas is poor, Which caus'd her thus to send thee out of door.

Зохиосон Номондоо хэлэх vг Дорой тархины минь төрөлхийн гажигтай vр юм чи, Дoтнын гэгдэвч ухаан мөхөс найзуудын маань Дураар авирлалтын гайгаар Тvмний нvднээ ил боллоо. Эгэн догонтой хэвлэгчээр хайш яаш дардаслаж Ичмээр олон алдаатай их л муу ном болж (тvмэн шvvх байх) Дөнгөж xэвлэлтээс ирэхэд нь л Дуулгаваргvй хvvхэд гэж дуудан нэрлэмээр Дотор нь орсон олон утгагvй зvйлcээс Дорд ортлоо би ичихийн дээд болов. Vдийн гэрэлд харах ч аргагvй чамайг Vvдээр гаргаад чулуудмаар байна, гэвч Vр минь юм болохоор чадлынхаа хэрээр Vзэж янзлан засмар боллоо. Нvvрийг чинь угаалаа, доголдол нь хэвээрээ Толбыг чинь хуслаа, тэрнээс дор боллоо Урт богино хөлийг чинь vеээр чинь татан тэгшлэвч Vнэндээ одоо ч чи харайж чадахааргvй л байна. Ганган хувцсаар чимэх санаа толгойд минь эргэлдэвч Гараар нэхсэн давуунаас өөр олигтой юм алга. Тэгэхээр Хэрэн тэнvvчлэх эгэл хvмсийн дунд явахдаа, Бурхныг бодож Хэвлэлийн шvvмжлэгчдийн гараас хөндийxөн яваарай даа Танихгvй газраар явж байтал аав чинь хэн бэ гэж асуувал Таг байхгvй л гээрэй; xaрин ээжийг чинь асуувал Ийм царайтай намайг орчлонд илгээсэн Эгэлгvй ядуу нэгэн байдгийм гэж хэлээрэй.

Stephen Crane

Translation by Oyundary Tsagaan

In the desert In the desert I saw a creature, naked, bestial, Who, squatting upon the ground, Held his heart in his hands, And ate of it. I said: "Is it good, friend?" "It is bitter - bitter," he answered; "But I like it Because it is bitter, And because it is my heart." Yes, I have a thousand tongues Yes, I have a thousand tongues, And nine and ninety-nine lie. Though I strive to use the one, It will make no melody at my will, But is dead in my mouth.

Цөлд Сэтгэлийнxээ ширгэсэн цөлд Зvрхийг минь гартаа бариад Зугуухнаар идэж буй Зэрлэг aраатанг би олж хардаг, «Анд минь амттай байна уу» гэж би асуудаг «Аягvй байна, гашуун байна» гэж тэр хэлдэг, « Аанай миний л зvрх болохоор Амсашгvй шаналалаар дvvрэн ч Амтанд нь би дуртай» гэдэг. Тийм ээ, надад мянган хэл бий. Тийм ээ, надад мянган хэл бий, Тvгдрэлгvйгээр ерен есен худлыг урсгаж байдаг ч Тууштай ганц vнэнийг хэлье хэмээн агдахад Хvссэнээр минь vг болж эвлэхгvй, Xvvp мэт л аманд минь нуугддаг.

УИХ-ын гишvvн З.Алтай Танаа

Ямар ааш нь xөдөлсөн юм бүү мэд, эрxэм гишүүн З.Алтай өөрийн хувь эзэмшдэг 25р суваг телевизээрээ манай телевиз рүү илтэд дайрсан мэдэгдэл, мэдээллүүдийг энэ долоо xоногжингоо явууллаа. Олон түмний өмнө xоол булаацалдаж байгаа юм шиг эвгүй юм даа гээд дуугүй xэд xоног явлаа. Ярьж байгаа зүйлээс нь xараxад манай OHPT-ийн туxай xуулийн заалтуудыг сайн мэддэггүй бололтой юм. Тэгэxээр нь "Таны мэдвэл зоxиx xуулиуд" гээд цуврал явуулж, xуулийн заалтуудыг нь сануулж өгөx арга xэмжээ авлаа. Гэвч энэ нь xуулийн мэдлэгтээ ч биш, арай өөр зорилготойгоор гуйвуулсан кампанит ажил явуулж байгаа нь тодорxой болоод явчихлаа. Иймд аргагүйн эрxэнд эрxэм гишүүнд xаяглан дарааx мэдэгдлийг гаргаxад xүрлээ. Уг мэдэгдэл маргаашийн зарим өдөр тутмын xэвлэлүүдэд мөн xэвлэгдэx болно.

УИХ-ын гишvvн З.Алтай Танаа

Таны хугацаа нь дууссан ч ерөнхийлөгчөөр нь ажилласаар байгаа «Tелевизүүдийн холбоо» нэртэй ч үнэн хэрэгтээ хувийн телевизүүдийн ЭЗДИЙН ХОЛБОО-ны тодорхой зорилго бүхий мэдэгдэл, гуйвуулга бүхий цуврал мэдээллүүд сүүлийн өдрүүдэд таны хувь эзэмшиж, охин тань захиралаар нь ажилладаг 25-р телевизээр байнга давтагдах боллоо.

Хэдийгээр дээрх мэдэгдлийг ХОЛБОО-ноос хэмээн хаягласан ч энэхүү ЭЗДИЙН ХОЛБОО-нд нэгдээгүй, бүртгэлтэй байдаг ч энэ удаагийн кампанит явуулгад тань оролцохыг хүсээгүй бусад телевизүүд, мэргэжил нэгтнүүд олон байгааг бид олж мэдсэний учир энэхүү ил захидлыг эрхэм гишүүн танд шууд хаяглан xүргүүлж байна.

Энэ холбоонд ОНТ-ийг нэгдэх саналыг анх байгуулахдаа Та тавьж байсан гэдэг. Гэвч 2005 онд УИХ дахь төвч шударга гишүүдийн буянаар батлагдсан Олон нийтийн радио телевизийн тухай хуулиар манай байгууллага өөр шиг тань эрх мэдэлтэнд бус зөвхөн олон нийтийн эрх ашигт үйлчлэх хуулийн өмнө хүлээсэн үүрэгтэй болсон тул ямар нэг ашиг сонирхлын байгууллагад нэгдэх учиргүйг ухамсарлан таны санаачилан нэгтгэсэн тэрхүү ЭЗДИЙН ХОЛБОО-нд гишүүнээр элсээгүй билээ.

Хэдийгээр бид танай холбооны гишүүн биш ч, танай байгууллагын үйл ажиллагааг анхааралтай ажиглан харж дэмжиж ирсэн билээ. Монгол улсад телевизийн урлагийг хөгжүүлэх, уран бvтээлийг хөхүүлэн дэмжих, ёс зүйт сэтгүүл зүйн зарчмыг хэвшүүлэхэд эрхэм Tанаас олон түмний нүдэнд өртөхөөр томоохон хэмжээний ажил хийж байсныг бид одоо болтол олж хараагүй байна. Харин айл гэрийн хойморт үнэгvй зочилж, насны зааггүйгээр олон нийтэд шууд хүрч, оюун тархи, ухамсар хүмүүжилд нь нөлөөлж байдаг телевиз хэмээх мэдээллийн хүчирхэг хэрэгслээр дарс, шар айраг сурталчилах эрхийг Та их хурлын гишүүний ёс зүйн зарчмаа зөрчин байж, ашиг сонирхлын зөрчилтэйгээ үл хайхран зүтгүүлсээр хууль болгон батлуулж, өөрийн эрхэлдэг телевизийн бизнесийн ашгаа нэмэгдүүлэх өчүүхэн зорилгын төлөө залуу хойч үеэ согтууруулах ундаанд уриалан дуудсанаас өөр эрхэм Таны хийсэн дорвитой ажлыг бид одоо болтол олж хараагүй байна.

Та төрийн түшээгийн ёс зүйн зарчмаа уландаа гишгэж, хувьдаа өмчилдөг телевизийнхээ эрх ашгийн төлөө улайран зүтгэж байдаг нь ганц энэ үйлдэл бас биш юм.

2005 онд ОНРТ-ийн хууль батлагдах гэж байхад Та ОНРТ зөвхөн төсвийн мөнгөөр л ажиллах ёстой гэж улайран зүтгэж, телевизийн урлагийг хөгжүүлэх хамгийн чухал санхүүжилтийн эх үүсвэр болсон зар сурталчилгаа явуулах эрхийг Олон Нийтийн Телeвизээс салгах гэж уйгагүй зүтгэл чармайлт гарган удаа дараа оролдож, улмаар тэр үеийн ерөнхийлөгчөөр хүртэл хориг тавиулж санасандаа хүрч байсан билээ. Уран бүтээл хийх зар сурталчилгааны орлогын эх үүсвэрээс нь салгаад, зөвхөн төсвийн цалин дээр үлдээчихвэл энд олигтой хүн үлдэхээ больж, улмаар сүйрэх хэмжээнд очно гэсэн таны энэ далд санаа амьдралд хэрэгжсэнгүй, телевиздээ сэтгэлтэй олон уран бүтээлчдийн нөр зvтгэлээр энэ байгууллага эргэн сэргэж эхэлсэнд Та илтэд бухимдаж байгаа нь «Ерөөс ОНТ-д төсвөөс мөнгө өгдөгийг зогсоох хэрэгтэй» хэмээн хэлж байгаагаас тань тодорхой байна. Учир нь тэртээ таван жилийн өмнө Tа «…ерөөс энэ байгууллагыг тараагаад, хувийн телевизүүдэд байрыг нь үнэгүй өгчих, төсвийг нь хуваагаад авья» хэмээн зүтгэж байсныг олон хүн гэрчилдэг.

Мөн 2008 онд ОНРТ-ийн Vндэсний зөвлөлийн гишүүд солигдох гэж байхад хараат бус байх хуультай энэ байгууллагын удирдах дээд байгууллагад Та өөрийн хувийн эрх ашгийн төлөөллөө оруулах гэж хичнээн их лобби хийж явсныг мэдэх эрхэм гишүүд их хурал дотор одоо ч байгаа.

Монголын Vндэсний Олон Нийтийн Телевиз бол эрхэм гишүүн Таны ажил амьдралын гараагаа эхэлсэн, олон түмэнд танигдах эх суурийг тавьсан, улмаар таны богино боловч хэсэг хугацаанд толгойлж байсан, жудагтай монгол эр хүний хувьд эргэж нулимаад байх газар тань биш л баймаарсан.

Тиймээ, нам засаг эрх мэдэлтнүүдийн мэдэлд олон жил үйлчилж асан төв телевиз хуулиар олон нийтийн статустай болоод удаагvй, шилжилтийн үеийн туулах учиртай олон саад бэрхшээлүүдийг гэтлэн, алхам алхамаар урагшилж, олон түмнийг байлдан дагуулсан томоохон бүтээлүүдийг туурвиж, бас ч гэж чамгүй амжилттай явааг сүүлийн үеийн хөндлөнгийн байгууллагуудын судалгаанууд нотолж байна. Уул нь Та энэ бүхэнд ингэтлээ атаархан хорсох бус, харин ч баярлаж бахархах учиртай хүний нэг баймаар.

Та телевизийн урлагийг хөгжүүлэх хамгийн чухал санхүүжилтийн эх үүсвэр болсон зар сурталчилгаа явуулах эрхийг Олон Нийтийн Телeвизээс салгах гэж уйгагүй зүтгэл чармайлт гарган удаа дараа оролдож байсaн ч учир мэдэх хүмүүс Их Хуралд байсны ачаар хуулинд ОНТ-ийг тухайн өдрийнхөө нийт хөтөлбөрийн цагийн 2%-д тэнцэх хэмжээнд зар сурталчилгаа явуулахыг ОНРТ-ийн тухай хуулийн 13.3 дахь заалтаар баталгаажуулж өгсөн юм. Бид телевизийн томоохон xэмжээний бүтээлүүд болох «Хэцүү Анги», «Тусгай Салаа», «ХХ зууны монголын түүхийн он дарааллын хуанли» зэрэг олон тvмний таашаалд нийцсэн төсөл хөтөлбөрүүдийг ивээн тэтгэж, нийгмийн хариуцлагаа хамтран хэрэгжүүлсэн Монголын Vндэсний үйлдвэрлэгч компаниудыг хуулинд заагдсан 2%-ийнхаа хэмжээнд багтаан сурталчилж байгаа бөгөөд үзэгч олон түмэнд ч эдгээр компаниудын тухай мэдлэг мэдээлэл олж авах сонирхол байгааг эрхэм Tа ойлгож байгаа.

Гэхдээ бид кино болон нэвтрүүлэг, мэдээг дундуур нь таслан реклам, арилжааны зар сурталчилгаа явуулдаггүй, xуулиа чандлан сахисаар ирсэнд үзэгч олон талархалтай ханддаг билээ.

Бид олон түмний болоод тэдний төлөөлөл болсон үндэсний зөвлөл, дотоод болон мэргэжлийн аудитууд, өөрийн хуулийн хяналт дор ажиллаж байгаа болно. Таны шаардсан шаардаагүй бидний ажлыг жил бүр мэргэжлийн аудитын газраас шалгаж, тайлангаа хараат бусаар гарган, өдөр тутмын сонинуудад бүрэн эхээр нь нийтэлсээр ирсэн.

Oлон түмний татвараас бүрддэг Монгол Улсын төсөв ганц ОНТ-ийг биш, хувийн телевизүүдээс 9-т нь улс орон даяар нэвтрүүлгээ үнэгүй дамжуулах эрх олгосон. Эдгээр 9 сувгийн нэг болох Tаны хувийн телевизийн сувгийг дамжуулахад улсын төсвөөс өгч байгаа 1 тэрбум 200 сая төгрөг татвар төлөгч ард түмний хармаанаас гарч буйг Та мэдэж байгаа.

Хэрвээ та шударга ёсны тухай ярьж байгаа бол ганц өөрийн телевизээс гадна биеээ даан үйл ажиллагаагаа явуулдаг бусад телевизүүдэд яагаад төсвөөс сувгийн цацалтын мөнгө, өдөр тутмын сонинуудад шуудангийн тараалтын мөнгө өгөхгүй, зөвхөн 9­-хөн телевизэд давуу эрх олгон сувгийн төлбөрийг нь улсын төсвөөс өгдөгт тайлбар сонсмоор байна.

Хэрвээ та шударга өрсөлдөөний тухай ярих гэж байгаа бол Таны хувийн телевиз ч, ОНТ ч аль аль нь төсвөөс мөнгө авч, улс орон даяар цацагдаж байгаа. Ямар ч цагийн хязгааргүйгээр 24 цагаар ч нэвтрүүлж ашиг олж болдог зар сурталчилгааны орлогын бүрэн эрх Tаны хувийн телевизэд нээлттэй байна. Энэ бүх орлого эзэн таны хармаанд ордогоос бус уран бүтээлд тань хэр шингэж байгааг бид төдийгүй зар сурталчилгаа явуулдаг компаниуд ч олж харахаа больсон нь бодит зүйл бус уу. Тэгэхээр сайн бүтээлээрээ шударгаар өрсөлдье.

ОНТ төрийн нударгаар далайлган компаниудаас зар сурталчилгааг нь булааж аваx боломжгүй, харин чанартай сайн бүтээл олныг туурвиснаас тэд хамтран ажиллахaap бидэнд хандаж байгаа юм.

ОНРТ-ийн хуулийг санаачилан батлуулсан УИХ-ын эрхэм гишүүд дэлхий нийтэд хүчээ авсан мэдээллийн томоохон хэрэгслүүд болох Английн BBC, Германы Дойче Велле, Японы NHK, Aмерикийн PBS бүгд улсын төсвөөс буюу олон нийтийн татвараас санхүүждэгийг судалж мэдээд, OНТ-ийн нийт санхүүжилтийн тодорхой хувийг улсын төсвийн дэмжлэгээр, үлдсэн хувийг ивээн тэтгэлэг, хандив тусламж, үзэгчдийн хураамжаар бүрдүүлж байх тогтолцоог хуульчилсан билээ.

Эдгээрийн хамгийн чухал хэсэг болох ивээн тэтгэгч байгууллагуудаа олон түмэнд хуульд заасан хэмжээнийхээ хүрээнд танилцуулж байгааг та буруутгаж, ОНТ-ийн хэдэн зуун ажиллагсад уран бүтээлчдийн амьдралын баталгааг хангах гол эх үүсвэр болдог улсын төсөв хэлэлцэхийн өмнө олон түмнийг төрөлдүүлэх зорилгоор илтэд бодлоготойгоор явуулж буй Таны энэ үйл ажиллагаа ОНТ-ийг удирдаж, энд тодорхой хэмжээгээр өөрчлөлт шинэчлэлт авчирах гэж хичээн зүтгэж байгаа миний эрх ашгийг ноцтойгоор хөндөж байгаа тул Таныг би энэ явуургүй үйл ажиллагаагаа зогсоохыг шаардахын хамт танай телевизийн хамт олныг чанартай сайн бүтээлээрээ шударгаар өрсөлдөхийг уриалж байна.

Монгол Улсын Хууль тогтоох дээд байгууллагад сэтгүүлчдийн армийг төлөөлж суудал эзэлсэний хувьд монголын сэтгүүл зүйн хөгжилд танай манай гэсэн ялгавартай сэтгэлээр бус, төвч шударгаaр хандаж ажиллаасай гэж эрхэм Танаас хүсье.

Эцэст нь олон түмэн үзэгчиддээ чанартай сайн бүтээл хүргэхийн төлөө мэтгэлцэж, сэтгүүл зүйн цаашдын хөгжлийн хандлага тогтолцоог эрүүл саруул байлгахын төлөө хамтран тэмцэж байх ёстой атал аягатай хоол булаацалдаж байгаа мэт тулга тойрсон хэлцэлд ОНТ-ийг татан оролцуулж байгаа энэ ичгэвтэр үйлдэлдээ Таныг Монголын телевизийн нийт уран бүтээлчид, сэтгүүлчдээс уучлал хүсэх байх гэж найдаж байна.

ОНТ хуулиар хүлээсэн үүргийнхээ дагуу шилжилтийн үеийн энэ мэт бэрхшээлээ хурдан гэтлэн давж, үзэгч тvмнийхээ эрх ашгийн төлөө үйлчлэх үүргээ цаашид ч бодитойгоор хэрэгжүүлсээр байх болно.

OНТ-ИЙН ЗАХИРАЛ Ц.ОЮУНДАРЬ

SHARED SHAME

Aзи номхон далайн бvсийн орнуудын чуулганд тавьж буй бяцхан илтгэлийнхээ эхийг блогтоо оруулж байна. Зендее олон бусад санаа байгаа боловч егегдсен цагийн боломжинд тохируулан хэдхэн санааг голлон оруулсан болно. Ер нь цагийн боломж гарвал орхигдсон санаануудаа нэмээд энэ сэдвээ vргэлжлvvлж цааш нь бичье гэсэн бодолтой байна. Юу ч гэсэн юуны тухай ярьж байгаагаа та бvхэнтэй хуваалцъя гэж бодлоо. Алдаатай зvйлс байвал хэлтрvvлнэ гэж найдъя.

PUBLIC AND PRIVATE MEDIA IN MONGOLIA: SHARED SHAME

Here I would like to talk about three topics, which create conflict in the Mongolian media.

First, the legal situation and lack of transparency of ownership of private media put public and private media in a position of almost being enemies of each other. There is no way to talk about shared responsibility.

Second, the financial instability and small market size in Mongolia puts public and private media in somewhat of a dependent situation which we call “paid journalism”. There is not much opportunity to be a true journalist.

Third, many years of being legally vulnerable has put Mongolian journalists in a situation of being disinterested in developing their professionalism and ethical standards. There is no way for them to be proud of themselves, to be ethical or true to their profession.

Let me explain all of these one by one.

1. Why there is no way to talk about shared responsibility?

Media, especially the central, government controlled radio and television, used to be a very strong propaganda weapon for one particular party in Mongolia, and that was the MPRP - Mongolian Peoples Revolutionary Party, the former communist party. When the democratic revolution took place 20 years ago, the only thing the winning party, the MPRP, didn’t want to change was media ownership. Until 1996, when democrats first won an election, 6 years after the democratic revolution, there was not any private television or daily newspaper in the country. Three months after the MPRP lost its power in 1996, the first private television station, channel 25 television, began broadcasting. Also, the first private daily newspaper “Unoodor” or "Today" was born almost at the same time. Both had one ownership group and these were the most influential leaders in the MPRP.

So actually former communists were the first to create media pluralism in Mongolia, not because they realized media’s freedom, but because by law the winning democrats now started to control the state-owned central radio, television, and daily newspapers, and the MPRP needed their own weapon to hunt new democrats down.

From this beginning, private media in Mongolia had a very narrow purpose. Today the owners of all commercial television stations have strong ties to politicians. The mindset of politicians in Mongolia, who believe that the media is only a propaganda weapon, hasn’t changed at all during the last 20 years of transition.

The reason I’m saying this was that even though the democrats, whose slogan was to support press freedom, won in the 1996 parliamentary election, they still didn’t want the central radio, television, and daily newspapers to be independent. Whether Democrats or MPRP, they are politicians, and they want these propaganda tools.
Then in 2000, the Democrats lost the election and with that loss, they lost control of the central radio and television as well. From there, their fight against the status of the central radio and television network began, along with a desire to have their own media network.

That, I can say, was one of the main causes of the mushrooming number of private television stations.
A perfect example is that as the next parliamentary election nears in 2012, another two private television channels are about to open, and that will make 30 the total number of private television channels in Mongolia’s small sized market. Almost all of these private television channels have but one purpose and that is to serve their owner's political agendas.

Here I want to show part of the final report on last year’s presidential election monitoring; it is from one of the watchdog NGOs on media ethics, Globe International Mongolia:

Approaching the voting date of the Presidential Election in 2009, activity of the election campaigns had intensified. The Globe International NGO covered the last two weeks of media campaigning by the candidates via 5 TV channels (one public, four private) observing 1,324 hours’ coverage. The NGO summarized their conclusions on the monitoring as follows:

• The private TV channels did not provide an equal opportunity to the candidates

• The private TV channels presented one-sided, polarized and biased information on the candidates.

• News programs turned into election advertisements; and almost half of news coverage at private tv channels that we monitored presented paid-materials.

* During the private TV news programs, positive information about candidate for President, Enkhbayar was 83.1 percent and negative information on him was only 3.1 percent. Meanwhile, positive information about candidate Elbegdorj was 51.4 percent and negative information -33.1 percent. If comparing negative information about the two candidates, the difference is 10 times.

• Mongolian National Public Broadcasting Television performed its duty properly and ethically compared with other commercial TV channels.

In Mongolia some of the current general laws and regulations relating to media reporting during the election campaign apply equally to both public and private media: for example, provisions relating to "blackout" periods before the vote or the coverage of opinion polls. However, the air time limitation applies only to public media, not to private media. That’s why, during the election campaign, private TV channels can devote all of their air time for one particular candidate or party if they can, while MNB - the Public Broadcaster - only devotes 5-7% of its daily air time (during the last election, it was 7%).

Therefore, the effort of the one and only public TV station to be balanced is diluted by 20 something private TV stations’ unruly program policy, and in the final analysis, voters loose their right to have balanced reporting on the candidates and issues because of this conflicting situation.

The essence of a free media environment is that broadcasters and journalists are not told what they may, or may not, say or write. The essence of private broadcasting is being opportunistic and making money, especially during the election campaigns where lots of cash can be distributed in a short period of time. These two essences didn't find their balance in the media field of Mongolia, and unless a law on broadcasting is passed that can regulate this situation, nothing will ever change. We will see how this plays out in the 2012 election campaign.

2. Why does the financial instability or small market size puts public and private media in a much dependent situation?

As I stated above, private television channels’ purpose is not for the development of the television industry, or media pluralism, or making money on advertisements. According to the survey, the total advertising capacity in Mongolia is about 10 million dollars.
If one divides this number into 17 broadcast channels + 13 cable channels, the average monthly revenue is only $27700.
($10 000 000 : 12 months = $833 333.
$833 333 : 30 channels = $27 777)

If you compare this monthly income from advertisements with the total cost of employees’ salaries, (let’s say each station’s average number of employee is 50, and their monthly salary is $400, so the total fund is $20 000) the difference will be just $7 777.
So it is obvious that there is no way that this much revenue can make private television stations financially viable.

- So their content has to be converted into paid materials.

- Making original content gets expensive, so they prefer to fill their time with unlicensed movies, entertainment shows, and soap operas because they are free or cheap.

- Hiring professional experienced journalists who have skills and strong ethics is expensive, so they prefer young journalists, or students who can just covers press conferences, workshops etc. When they cover serious topics, they often make serious mistakes, and when hauled into court as a result, they often lose their case. Let me show a final report on defamation cases study by Globe International NGO with the support of the US Embassy in Mongolia.

In total, 39 civil defamation cases were heard by the Mongolian courts in 2008, and 21 were against media and journalists. In 71.4% of civil defamation cases, the media and journalists lost and only in 9.5%, did they win.

At MNB, the financial situation also puts us in a dependent situation. The budget is discussed in parliamentary session each year, so it requires lobbying members of parliament twice a year, and during the lobbying most members ask for favor which are mostly to be shown on public television’s prime time news or talk shows. We have 76 members in the parliament, and imagine how much time we are forced to devote to them. It is true that MNB serves politicians a lot, covers them wherever they go, whatever they do. So this financial instability in both public and private media gives us a SHARED SHAME, not a shared responsibility for public interest or media ethics.

3. Why journalists are not proud of themselves for being ethical or true to their profession

We have both criminal and civil defamation laws against journalists. We have laws on state secrets, and no one knows what is secret until you violate the law. The list of secrets is secret. Khafka!! . However, up to now the right to protect the source of information is not legalized in Mongolia. Every case of being in court on this matter puts journalists in jail or sees them heavily fined.

There is no relationship between gaining public trust and gaining market size. In other words, there is no cash award for being professional, nor is there a cash penalty for being unethical. For example, two newspapers cover the same story. One reveals corruption, being true and professional, the other publishes paid for material from the company or authority. The company or authority brings the other newspaper into court saying the newspaper revealed some state secret. That newspaper has a very good chance of being found guilty. The most unfortunate part is that this situation has no effect on sales because the subscription process is mostly automatic with agreements from big companies, government organizations and political parties. Here you can see which one is "awarded" and which one got "penalty".

This has been the situation for the last 20 years, and more and more journalists prefer to cover easy events such as press conferences and workshops and their backsides, instead of covering serious stories such as corruption.

Conclusion and recommendation

Public or private, the media is not a clothing or construction business. It has a strong influence on the public mind and it touches people’s daily lives. So we must have the same responsibilities. We have to share it equally. The problem is that the best intentions can't remedy this situation because we in Mongolian do not have a long tradition or much experience in democratic culture.

So last spring a group of people joined a committee that was organized by the president's office to work on creating a draft law on media and broadcasting and had several discussions on the topic. This draft, if passed into law, will provide a shared responsibility for media ethics, wide access to public documents, media self-regulation and hopefully, this changed legal situation will serve to encourage journalists to be professional, and skillful in investigative reporting.

Where the media is strong, there will be a less corrupted and healthier society. That is what we journalists, we Mongolians want, that is what shared responsibility is about. Keep your fingers crossed for us.

Thank you for your attention.

Бизнес хийж буй улсууд зевхен менгений л телее ажилладаг гэж vv?

Biznetworkiin нэг гишvvн доорхи зvйлийг хэлэлцvvлгийн сэдэв болгон бичжээ. Vvнээс vvдээд терсен сэтгэгдлээ хуваалцахаар бяцхан тэмдэглэл оруулснаа бичвэрийн доор хех енгеер ялган бичлээ. Та бvхэн ч бас сэтгэгдлээ хуваалцаарай.

.....Америкийн нэгэн бизнесмэн залуу амралтаараа эмчийн зөвлөснөөр Мексикийн нэгэн жижиг тосгонд очиж амарчээ. Очсон өдрийнхөө өглөө ажлаас нь ирсэн сэтгэл зовоосон дуудлагаас болж шөнө унтаж чадахгүй болохоор нь тэр далайн эргээр жаахан алхаж, толгойгоо сэргээхээр шийджээ. Ганцхан загасчинтай нэг загасчны онгоц зогсоолд ирж зогсохыг нь хартал дотор нь хэд хэдэн шар сэлүүрт туна загас ачаатай байлаа. Америк залуу Мексик загасчинд загасыг нь магтаж найрсаг үг хэлээд,
“Та эднийг барих гэж хэр удсан бэ?” гэж Америк эр асуухад нь,
“Өө нэг их удаагүй ээ”, гэж Мексик эр Англиар гайхалтай цэвэрхэн хариулав.
“Тэгвэл дахиад жоохон цаг гаргаад бүр олон загас барихгүй яасан юм бэ?” гэж Америк эр асуужээ.
“Өө. Гэрийнхэн, бас хэдэн найздаа өгөхөд хүрэхээр загас барьчихсан юм чинь. Болно болно” гэж нөгөө нь хариулав.
“Тэгээд. . . (жоохон гайхсанаа) одоо юу хийх юм бэ?”
Мексик эр өөдөөс нь харж инээмсэглээд “Би их орой унтдаг л даа. Загасаа гялс барьчихаад үлдсэн цагаа хүүхдүүдтэйгээ тоглож, эхнэр Жюлиатайгаа өдөр хальт сиестадаж (цэцэрлэгт байдаг шиг өдрийн унтлага), орой нь тосгоноор хэсч, дарс шимэнгээ амиго нартайгаа гитар тоглож өнгөрөөдөг. Би ч завгүй амьдардаг юм шүү, сениор” гэж хариулжээ.
Америк эрийн инээд нь хүрч, жаахан пээдийгээд “Ноёнтон, Би Харвардын их сургуульд Бизнесийн Удирдлагын Магистраа хамгаалсан. Тиймээс танд тусалж чадна шүү. Та загас барихдаа их цаг зарцуулж байгаад өөртөө шинэ завь худалдаж ав. Тэгээд удалгүй илүү багтаамжтай хэд хэдэн завь худалдаж авах хэрэгтэй. Тэгж ажиллаж чадвал удалгүй бүтэн флот загасны онгоцтой болж болно шүү дээ” гэв.
Тэгээд цааш нь “Ченжүүдэд загасаа өгч байснаас өөрөө жижиг савлах үйлдвэр нээгээд шууд хэрэглэгчдэд хүргэх хэрэгтэй. Тэгснээр та бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэл, хуваарьлалтаа хянах боломжтой болно. Тэгээд мэдээж энэ жижиг тосгоноос Мексик хот рүү нүүгээд, дараа нь Лос-Анжелес, тэгээд Нью Ёркод очих хэрэгтэй. Том газруудад та зөв менежменттэйгээр өсч буй бизнесээ удирдан явуулах боломжтой болно.” Гэжээ.
Мексик эр бодлогошрон, “Гэхдээ Сениор, ингэхийн тулд хэр удах вэ?” гэж асуухад, Америк эр “15 – 20 жил, үсрээд л 25 жил болно” гэж хариулав.
“Хммм. Тэгээд яах вэ? Сениор”
Америк эр хөгжилтэй инээгээд “Наадах чинь хамгийн гоё хэсэг нь байхгүй юу даа. Цаг нь ирэнгүүт та компанийнхаа хувьцааг анхдагч зах зээл дээр гаргаж, зараад тэгээд л баяжина шүү дээ. Хэдэн саяар нь олж болно.”
“Хммм. Хэдэн саяар нь аа?” гэж гайхан, баярлан хэлснээ, “Тэгээд яах вэ? Сениор”
“Яахав дээ. Тэгээд л та тэтгэвэртээ гараад орой унтаж, гялс хэдэн загас барьж, үлдсэн цагаа хүүхдүүдтэйгээ тоглож, өдөр эхнэрийнхээ хамт сиестадаад, орой нь тосгоноороо зугаалж, дарс шимэнгээ амиго нартайгаа гитар тоглож болно шүү дээ. . .”
Хэ хэ хэ. Тэгэхээр ямар ялгаа байна вэ? Тийм ээ.

Энд xамгийн гол нэг зүйл дутуу орxигдсон юм шиг байна. Том зүйл бүтээxээр xөдөлмөрлөж түүнийxээ үр дүнг үзнэ гэдэг ажлыг зүрx сэтгэлээсээ xийдэг xүн бүрийн жинxэнэ аз жаргал нь байдаг. Бизнесмэн эрд юмыг тэгж дор нь ургуулж сэтгэж xийж бүтээж болоx гарцыг xарж байна гэдэг сайxан. Түүнийгээ ажил xэрэг болгоод үр дүнг нь үзнэ, тэр үр дүн нь ганц түүнд биш, зуу зуун xэрэглэгчдэд бас xүрсэн байна, зуу зуун ажилчид нь түүнийг сайнаар дурсаж явна гэx мэтээр бодвол xийж бүтээxийн жаргалыг би л xувьдаа баxарxдаг. Загасчин эрд бол гэр бүл найзуудтайгаа цагийг өнгөрөөж амар тайван амьдраx нь бас л нэг жаргал. Эрxий xуруу чигчий xуруу xоерыг xарьцуулаx аргагүй. Ер нь бизнес xийж байгаа улсуудыг мөнгөний л төлөө ажиллаад байдаг мэт буруу сэтгэлгээ нийгэмд иx газар авчээ. Уг нь тэдний чинь иxэнx нь xийж бүтээж буй зүйлээсээ сэтгэл xанамж авч, тэр ч чанараараа улс орны xөгжлийг xөдөлгөгч гол xүч нь болж байдаг нийгмийн xамгийн үнэт эд эс гэж би боддог. Аз жаргалын туxай төсөөлөл xүн бүрт өөр өөр байдаг болоxоор нэгнээ xүндэтгэж, байгаа юмыг байгаагаар нь xүлээж авч сураxыг эрмэлзэx xэрэгтэй байx. Xэрвээ зөвxөн xүрэx үр дүнг xарьцуулж xараад, ерөөс адилxан л юм бна, яаx гэж ингэж илүү xөдөлмөрлөx xэрэгтэй гэж асууx юм бол амьдраx ч ерөөсөө утгагүй болоx биш үү? Бүгд л үxэx юм чинь амьдраx xэрэг байна уу гэж асуувал ямар утгатай байxав? Тэгэxээр гол бүxэн далайд цутгана гэдэг шиг үxэлд xүрэxээс өмнө xүн бүр өөр өөрийн жимээр, зарим нь уулын бяцxан горxи шиг, зарим нь олон амьтныг ундаалсан иx мөрөн шиг, зарим нь замагт нуур шиг, зарим нь булаг шанд шиг амьдардаг байx.

MNB-ийн 2 суваг vндэсний болон хэлний цеенхед зориулагдана.

ЮНЕСКО-гийн Парис тевтэй хэвлэл мэдээллийн салбарын тэргvvн Монгол улсад цеен хоногоор ажиллах хугацаандаа 2006 оноос хойш Баян-Өлгий аймагт хийсэн судалгаануудынхаа vндсэн дээр vндэсний болон хэлний цеенхед мэдээлэл авах, сурч боловсрох, нийгмийн амьдралд идэвхтэй оролцогч болоход нь дэмжлэг vзvvлэхэд чиглэсэн тодорхой санаачилга теселд санхvvжилт олгох шийдвэр гаргахаар 2 тесел уралдуулсан юм. Vvнээс манай байгууллагаас оруулсан vндэсний болон хэлний цеенхед зориулсан олон нийтийн радио телевизийн бие даасан 2-р суваг байгуулах тесел шалгарсан билээ. Энэ тухайгаа twitter-т оруулахад зарим twitter-чид vндэсний болон хэлний цеенх гэж юу гэсэн vг болох талаар асуусан байх тул теслийнхее товчилсон хувилбарыг танилцуулахаар блогтоо оруулж байна.

Tеслийн нэр: Монгол улсын доторхи vндэсний болон хэлний цеенхед зориулсан олон нийтийн радио телевизийн 2р суваг байгуулах

Oршил

Ìîíãîë óëñ нь хэдэн мянган жилийн тэртээгээс олон ¿ндэстэн ястны ºлгий нутаг байсаар ирсэн хэдий ч Vндсэн хуулиараа бvх нийтийн ардчилсан сонгуулиар тºрийн эрх барих дээд байгууллагаа сонгодог нэгдмэл б¿тэцтэй улс билээ.

Нэгдмэл улсын дотор орших ¿ндэсний болон хэлний цººнх нь юуны ºмнº эх хэлээрээ сурах, харилцах, ºвºрмºц ёс заншил, аялга, соёлоо баримтлах, хадгалан үлдэх, шашнаа шүтэх, шашныхаа зан үйлийг үйлдэх боломжоор хангагдсан байх учиртай талаар олон улсын конвенцvvдэд тодорхой заасан байдаг. Гэтэл Монгол улсын хувьд ¿ндэстний болон хэлний цөөнхийн эх хэлээрээ сурах боломжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр тодорхой ажлууд маш бага хийгдсэн, байгаа цººн нь тэдний эрэлт хэрэгцээнд тэр бүр нийцэхгүй, эх хэл дээрээ мэдээлэл авах эрх үндсэндээ хэрэгжихгүй, тухайлбал хамгийн их байдаг ¿ндэсний цººнх болох казах (аймгийн нийт хvн амын 88.7%) иргэд л гэхэд аймагтаа Монгол улсын төрийн албан ёсны хэл болох Монгол хэлийг сурах бололцоогоор тºдийлºн хангагдааг¿й, ¿¿нд нь төрөөс тууштай бодлого явуулж, дорвитой дэмжлэг үзүүлдэггүй, казахууд ч төдийлөн хичээл зүтгэл гаргадагг¿йгээс аймаг орны хэмжээнд удирдах боловсон х¿чний сонголт хийхэд монгол хэл мэддэг х¿нээр илт дутагдах байдалд х¿рснийг судалгаа харуулж байна.

Энэ байдлаас vvдээд казах иргэд төр, засгийн бодлого, нийгмийн үйл явцын тухай мэдээлэлгүйгээс сурч боловсрох, нийгмийн харилцаанд оролцох зэрэг олон зүйлд сөргөөр нөлөөлж байгаа төдийгүй энэ байдал нь тэнд байгаа халх ¿ндэстн¿¿дэд ч сөргөөр нөлөөлж, ш¿¿н таслах ажиллагаанд монгол хэлг¿й ш¿¿гч монгол х¿ний хэргийг орчуулагчг¿йгээр ш¿¿ж Монгол улсын хуулийг болон х¿ний эрх зөрчсөн тохиолдол хэвийн ¿зэгдлийн хэмжээнд тулж очоод байна.

Тºслийн товч танилцуулга

“Хэлний бэрхшээлээс болоод Баян-Өлгий аймгийн иргэд МVОНРТ-ийн нэвтvvлгийн агуулгыг бvрэн ойлгож хvлээж авдаггvй” гэж НVБ-аас хийсэн судалгаа дvгнэжээ. Хºвсгºл аймгийн Цагааннуур суманд нийт хvн амын 30 хувь нь тува хэлтэй цаатан урианхай нар амьдардаг. Гэтэл тэнд тува хэл дээр гардаг нэг ч хэвлэл мэдээллийн эх vvсвэргvй байна гэдгийг мен судалгаа илчилжээ.

2006 оноос эхлэн ЮНЕСКО-гоос Монгол улсын доторх үндэстний цөөнх, тэр дундаа Баян-Өлгий аймагт амьдрах казах иргэдийн эх хэлээрээ мэдээлэл авах, үйлдвэрлэх, солилцох эрхийг хангах чиглэлээр олон уулзалт, судалгаа, семинар, зөвлөлдөх уулзалт зохион байгуулсан билээ. Гэхдээ урт удаан хугацаанд дэлгэрvvлэн хегжvvлсэн энэхvv сэдэв нь эцэстээ радио телевизийн сувгийг дангаар нь казак иргэдэд биш, харин Монгол орны хэмжээн дэх нийт нийт хvн амын 15%-ийг эзэлдэг 14 терлийн ¿ндэстэн ястны хэлний цөөнхийг б¿гдийг нь хамруулсан бодлого явуулдаг дагнасан суваг байгуулах замаар шийдэх нь з¿йтэй гэсэн дvгнэлтэнд хvрсэн билээ.

Ìîíãîë óëñûí òåëåâèçèéí ñàëáàð íü 43 æèëèéí õºãæëèéí ò¿¿õòýé, харин улс даяар цацах урт долгионы радио нэвтр¿¿лгийн т¿¿х тэртээ 1934 оноос эхтэй юм. Газар нутгийн болон хүн амын 8О% гаруйд нь хүрч мэдээлэл түгээдэг, нүүдэлчин монгол түмний амьдралын хэв маягт нэн тохиромжтой, хамгийн бага зардлаар тасралтгүй мэдээлэл хүлээн авч болдог зэрэг олон давуу тал Монголын Радиод бий.

Moнголын Үндэсний Олон Нийтийн Радио Телевиз нь аль аль салбартаа хамгийн ахмад нь бºгººд материаллаг бааз, туршлага, мэргэшсэн боловсон хvчнээрээ бусад радио телевиз¿¿дээс илтэд ялгарах хэмжээнд байдаг билээ. Moнголын Үндэсний Олон Нийтийн Радио Телевизийг хамтад нь МNB хэмээх бөгөөд 2005 оноос радио 71, телевиз 38 жилийн туршид тºрийн мэдэлд байсан статусаасаа салж, хуулиар олон нийтийн статустай болсон юм.

МҮОНРадио нь 2ОО5 оноос Үндэсний цөөнхөд зориулсан казак хэлний нэвтрүүлгийг 7 хоногт 1 удаа явуулж байгаа боловч студи, сувгийн боломжгүйгээс бусад /дөрвөд, буриад, урианхай, тува, цаатан буюу духа/ хэлээр нэвтрүүлэг явуулж чадахгүй байна. Энэ байдал телевизийн хувьд ч ижилхэн бегеед ОНТ нь одоогийн байдлаар зевхен Казак хэлтнүүдэд зориулсан нэвтрүүлгийг хоёр долоо хоногт нэг удаа хагас цагаар бэлтгэн явуулж байгаа нь цагийн давтамж хангалтгvйгээс vр дvн багатай байгаа юм.

MNB нь одоо нэг л сувгаар нэвтрүүлгээ цацаж байгаа бөгөөд нэмэгдэл нэвтрүүлгүүдийг бий болгох цагийн орон зай хязгаарлагдмал байна. Гэхдээ Олон нийтийн радио, телевизийн тухай хуулийн 7.2-т зааснаар нэмэлт сувгийг ашгилах эрх нээлттэй байгаа юм.

Давхардсан д¿нгээр судалгаанд хамрагдагсдын 91% нь ãàäààä áîëîí äîòîîä óëñ îðíóóäûí, ìºí ººðò õýðýãòýé ñîíèðõîëòîé ìýäýý ìýäýýëëийг олж авах õàìãèéí ãîë ýõ ñóðâàëæыг телевиз гэж хариулсан байна. Харин удаалж буй мэдээллийн хэрэгслvvд болох сонин сэтгvvлvvд нь алслагдсан Баян-Өлгий аймгаар жишээлээд бодоход vр дvнтэй хэрэгсэл байж чадахгvй юм. Харин тvvний дараа жагсаж буй «зееврийн радио» нь vндэсний цеенхед зориулсан тусгайлсан суваг байгуулахад маш vр дvнтэй 2 дахь хэрэгсэл болж байна. Иймд MNB-ийн дэргэд байгуулахаар зорьж буй телевиз радиогийн нэгдсэн редакцитай бие даасан 2-р суваг нь хамгийн их эрэлттэй мэдээллийн хоер гол хэрэгслийг ашиглан vндэсний болон хэлний цеенхед зориулсан vр дvнтэй хетелберийн бодлого хэрэгжvvлэх хамгийн зев шийдэл болохоор байна.

¯çýã÷äèéí òåëåâèç ¿çäýã öàãèéã òîäîðõîéëîõîä дийлэнх ¿çýã÷èä 19.30 öàãààñ 23.00 öàãèéí õîîðîíä èõýâ÷ëýí òåëåâèç ¿çäýã áàéíà. Äýýðõ ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ õàðàõàä vзэгчдийн телевиз vздэг оргил цагийн vргэлжлэх хугацаа дэндvv бага байгаа нь дагнасан суваг байхгvй тохиолдолд vндэсний болон хэлний цеенхед зориулсан нэвтрvvлгvvд оргил цагт хуваарилагдахгvй хоцрох магадлалтай юм. Харин MNB бие даасан телевизийн 2-р сувагтай болбол үндэсний болон хэлний цөөнхөд мэдээллийг унаган хэлээр нь хүргэж, Олон нийтийн радио, телевизийн тухай хуульд тодорхойлсон хөтөлбөрийн бодлого, олон талт нэвтрүүлгүүдийг орчуулгын хэлбэрээр болон шинээр бэлтгэн xvргэх болно.

Тºслийн ач холбогдол

ÌNB-ийн 2 сувгийн ýðõýì çîðèëãî нь мoнгол улсын доторхи vндэсний болон хэлний цеенхийн эрх ашигт нийцсэн мэдээ мэдээлэл, хууль эрх зvй, танин мэдэхvйн хетелбер бэлтгэхдээ тåëåâèç радиогèéí îëîí óëñûí ÷àíàðûí øààðäëàãûã õàíãàñàí ýëýãñýã äîòíî, ¿íýí çºâ, ò¿ðãýí øóóðõàé байх шинж чанарыг эрхэмлэн Ìîíãîëûí àðä ò¿ìíèé îþóíû õºðºí㺠îðóóëàã÷, ñàëáàðòàà òýðã¿¿ëýã÷, Ìîíãîëûí õýâëýë ìýäýýëëèéí õºãæèëä ÿìàãò õóâü íýìðýý îðóóëàã÷ суваг áàéõ ÿâäàë þì.

Ñòðàòåãèéí òîäîðõîéëîëò:

¯éë÷ë¿¿ëýã÷äèéí õýðýãöýý øààðäëàãàä á¿ðýí íèéöýõ¿éö ¿ðãýëæ øèíèéã ýðýëõèéëñýí íýâòð¿¿ëýã, ìýäýý ìýäýýëýëýýð õýðýãëýã÷äèéí îþóíû öàíãààã òàéëæ, vндэсний болон хэлний цеенхийнхний äîòíû íºõºð áîëîí телевшиж, MNB-ийн íýð õ¿íäèéã ºñãºæ, çàõ çýýëä ýçëýõ õóâü õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ ñòðàòåãèéã áàðèìòëàí àæèëëàíà.

Çîðèëòóóä:

· ÌNB-ийн телевиз радиогийн бие даасан сувгийг ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ ¿éë àæèëëàãààã 2011 оны Цагаан сар гэхэд эхлvvлэх, òîãòâîðæóóëàõ

· Áîëîâñîí õ¿÷íèé õóâüä ãýðýýò áîëîí ¿íäñýí òóðøëàãаòàé íýð õ¿íä á¿õèé ÷àäâàðëàã áîëîâñîí õ¿÷èíã ñîíãîí àâ÷ vе шаттай сургалтанд хамруулан ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã íü äýýøë¿¿ëýõ

· Çàõ çýýëèéí õóâüä çîðèëòîò çàõ çýýë болох vндэснèé болон хэлний цеенхийг ÌNÂ-ийн 2 дугаар сувгийг áàéíãà ¿çäýã áîëãîõ

· Òåëåâèç радиогèéí ñòóäèéí òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæèéг õ¿÷èí ÷àäëûнх íü хувьд á¿ðýí àøèãëàõ

Ýíýõ¿¿ òºñëèéí õýðýãæèëòèéí à÷ õîëáîãäëûã äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëæ áoлно:

· Үндэстний цөөнх болон бусад үндэстэн ястны эвсэн найрамдах, бие биенийхээ хэл, соёл, шашинд хүндэтгэлтэй хандахад дэмжлэг үзүүлсэн том алхам болно.

· НҮБ-ын з¿гээс амлаж буй тусламжийг ¿р д¿нтэй зохион байгуулснаар уëñûíõàà ãàäààä õàðèëöààã áýõæ¿¿ëíý.

· Teлевиз радиогийн дагнасан сувагтай болсон ¿ндэсний цººнхийн хэл соёл зан заншил нь сэргэснээр Монгол улсын соёлын ерºнхий хºгжилд том хувь нэмэр оруулна.

· Далд байсан, тэр б¿р статистик мэдээлэлд тусгагддагг¿й олон жижиг үндэстэн, ястнууд ил болж, энэ чиглэлд хийх тодорхой асуудлуудад дүн шинжилгээ хийх боломжийг нээж, тºрийн бодлогод эерэг нºлºº ¿з¿¿лнэ.

· Манай улсын хэмжээнд хамгийн олон байдаг ¿ндэсний цººнх болох казахуудын амьдардаг Баян-Өлгий аймaг нь төвөөс алслагдсан, дэд бүтэц хөгжөөгүй, томоохон үйлдвэр, аж ахуйн нэгж байхгүй зэрэг дутагдалтай байдлаас ¿¿дэн тэнд амьдарч буй казах иргэд болон тэдний дунд амьдарч буй цөөнх Монголчууд ажилгүйдэл, ядууралд нэрвэгдэх, эрүүл мэндээ хамгаалуулах, сурч боловсрох эрхээ эдлэхэд нь ихээхэн таагүй нөлөө үзүүлж байгаа ºнººгийн байдлыг телевиз радиогийн x¿чтэй мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан соён гэгээр¿¿лж, амьдрах ухаанд сурган, нийгмийн эерэг уур амьсгалыг б¿рд¿¿лнэ.

· Óëñ îðíû ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºíä ò¿ëõýö ºãч, мэдээлэл технологийн ñàëáàðын õºãæèлд шинэ суваг нь бас нэгэн дэвшил авчирна.

MNB-ийн телевиз, радиогийн шинэ суваг /цаашид хамтад нь 2-р суваг гэх/ íýýí àæèëëóóëàõûí à÷ õîëáîãäлыг тоймловол:

· Үндэсний цººнхºд дагнасан сувгийг унаган хэл дээрээ ¿зэж, цаг ¿eийн мэдээллээс тасрахгvй байх бодит боломж нээгдэж, нийгмийн мýäýýëëèéí ò¿âøèí, ñî¸ë áîëîâñðîë, ¿ð ºãººæ íýìýãäýíý.

· Мартагдаж байгаа болон Монгол улсын тºрийн албан ¸сны хэлийг сурах, зайны сургалтад хамрагдах боломж нэмэгдэж, хýðýãëýýíèé ñî¸ë äýýøèëíý.

· Үндсэн сувгийн ºдрийн програмд багахан цагийн нэвтр¿¿лэгтэй байх нь тэдний хувьд алагчлуулсан мэт сэтгэгдэл тºр¿¿лээд байдаг сэтгэл з¿йн нºхцºл байдал ººрчилºгдºнº.

· Олон жилийн судалгаагаар нийт телевиз vзэгчдийн оргил цаг нь ердºº 2-3 цаг vргэлжилдэг. Энэ цаг нь ¿ндэсний болон хэлний цººнхºд ч бас хамаатай. Гэтэл телевиз¿¿д нь богинохон ¿ргэлжлэх энэ ¿нэтэй цагаа ¿ндэсний цººнхºд зориулсан нэвтp¿¿лэгт зарцуулах боломжг¿й. Харин тусдаа сувагтай болсноор оргил цагийн хуваарилалт цººнхºд ч мºн адил ижил хэмжээгээр х¿ртээмжтэй ноогдох болно.

Редакци байгуулах

МNB-ийн vндэсний болон хэлний цеенхед зориулсан 2-р суваг нь MNB-ийн одоогийн бvтцэд Еренхий захиралын шууд удирдлага дор шинээр бий болгох бие даасан редакцийн зохион байгуулалттай байна.

Редакци нь радио, телевиз, онлайн хэлбэрээр мэдээ мэдээлэл, нэвтрvvлэг бэлтгэх чадвар бvхий 25-30 хvний бvрэлдэхvvнтэй байна. Pедакци нь телевизийн, радиогийн гэж салбарлахгvй. Иймд боловсон хvчнээ сургаж бэлтгэх, сонгож авахдаа мэдээ мэдээлэл, нэвтрvvлгийг радио телевизийн хоер хувилбараар хийх чадвартай байхаар тооцож бэлтгэнэ.

Редакцийн бүтцийг тоймловол:

• Ерөнхий редактор 1
• Сэтгүүлч, хөтлөгч, орчуулагчид 11-16 (казак, буриад, цаатан, тува, дервед, баяд, урианхай)
• Найруулагч/продюсер 5
• Зураглаач, графикч 5
• Инженер, техникчид, эвлvvлэгч 3

Cувгийн ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààã 2-р сувгийн çàõèðëààð òîëãîéëóóëñàí çàõèðãàà ã¿éöýòãýíý.

Зàõèðàë íü ¿éë àæèëëàãààãаа олон нийтийн радио телевизийн тухай Монгол улсын хууль болон MNB-ийн vндэсний зевлелеес баталсан дотоод журам, бодлого зохицуулалтын хvрээнд хетлен явуулна.

Хетелберийн бодлого
2-р сувгийн программын зорилт нь едерт 6 цагийн урьдчилан бэлтгэсэн нэвтрvvлгvvд, 10 цагийн шууд эфир явуулдаг болох явдал байна. Гэхдээ vндэcний цеенхеес бvрдсэн сэтгvvлч, хетлегч, боловсон хvчнийг сургаж чадавхижуулах ажлаас хамаарч, энэ зорилтод мэдээж тийм хурдан хvрэхгvй. Эхний үед нэвтрүүлгийн хөтөлбөр нь телевизийн хувьд 18:00 цагаас 23:00 цаг буюу таван цагаар үргэлжилж, сувгийн бусад цагт урьд өдрийн нэвтрүүлгийг давтах, мөн МҮОНРТ-ийн сонин содон, нийтлэг нэвтрүүлгүүдийг цеенхийн хэл дээрх хадмал орчуулгатайгаар давтан явуулж байна.рин радиогийн хувьд eдөрт 14 цагийн программ бэлтгэн дамжуулax боломжтой.

Орон нутгийн багийг бvрдvvлэх, чадавхижуулаx
Монголын ихэнх vндэсний болон хэлний цеенх амьдардаг Баян-Өлгий, Ховд, Увс, Хевсгел, Хэнтий аймгуудад нэг нэг сурвалжлах групп бэлтгэн сургаж байрлуулна. Сэтгvvлч болон зураг авалтын баг нь едерт 3-4 бvрэн дуусгасан мэдээний багц ирvvлнэ гэж бодвол MNB-ийн 2-р сувгийн едер тутмын хетелбер нь орон нутгийн мэдээ мэдээллээр баялаг болох боломж бvрдэнэ.

Vндэсний цеенхийн хэлээр ярих сэтгvvлч, нэвтрvvлэгч, хетлегч нарыг сонгон шалгаруулах, сургалт явуулах
MNB нь тевд болон орон нутагт ажиллах бvх л хетлегч, нэвтрvvлэгч, сэтгvvлчдээ еерийн дотоод неец бололцоогоо ашиглан хэвшиж тогтсон сургалтын програм туршлага дээрээ vндэслэн сургаж бэлтгэнэ. Ингэхийн тулд авъяастнуудыг сонгон шалгаруулах шалгаруулалтыг энэ теслийн vйл ажиллагааны xэрэгжилтийн xvрээнд хийнэ. Mэдээ бичих боловсруулах, зураг авах болон техникийн сургалтаас гадна орон нутгаас шилэн кабелаар дамжуулан мэдээ мэдээллийг хэрхэн тевд саадгvй дамжуулах арга техникийг заах нь сургалтын салшгvй нэг хэсэг байна. Учир нь шуудан холбооны найдваргvй тогтолцоотой манай оронд Ховд Увс Баян-Өлгий мэтийн алслагдсан аймгаас хальс едер болгон илгээх боломж багатай юм.