Америкийн яруу найраг

"Америкийн яруу найраг" нэртэй орчуулгын шvлгийн тvvвэр гаргах тухай жилийн емнеес эхлэн яригдаж, зохиолчдоос нь зохиогчийн эрхийг нь албан есоор авах ажил, сонгосон шvлгvvдийн орчуулгын хамт эхэлсэн юм. Орчуулга ч яахав бараг сарын дотор л бэлэн болцгоосон. Гэтэл зохиогчийн эрхийг авна гэдэг ихээхэн цаг хугацаа шаардсан хvнд асуудал байдаг юм байна. Америкийн элчин сайдын яамны тусламжтайгаар Монголын соел яруу найргийн академийнхны санаачилан эхлvvлсэн энэ тесел эцэстээ 2 ботиор гарах болж, эхнийхэд нь зохиогчийн эрхийг нь одоогоор авчихаад байгаа шvлгvvдийг эмхэтгэсэн юм. Удахгvй vлдсэн шvлгvvдийнх нь эрх олгогдохоор 2-р боть нь гарна. Би нийтдээ энэхvv номд зориулж 20-иод шvлэг орчуулснаас эхний ботид 7 найрагчийн 13 шvлэг орсон. Vлдсэн 7 нь 2 дахь ботид орох юм. Ингээд би эхний ботид орсон хэдэн сонирхолтой шvлгvvдийн англи эхийг еерийн орчуулгын хамт блогтоо оруулж байна.

Emily Dickenson

Nobody knows this little Rose

Nobody knows this little Rose --

It might a pilgrim be

Did I not take it from the ways

And lift it up to thee.

Only a Bee will miss it --

Only a Butterfly,

Hastening from far journey --

On its breast to lie --

Only a Bird will wonder --

Only a Breeze will sigh --

Ah Little Rose -- how easy

For such as thee to die!

Хэн ч мэдэхгvй бяцхан сарнай

Хэрэн аялагч ч байж болох

Хэн ч мэдэхгvй бяцхан сарнайг

Ургах замаас нь тасалж

Өргөн барьсан сан чамд.

Энгэрийг нь дэрлэн амрахаар

Эгэлгvй аянаасаа яаран ирдэг

Бяцхан эрвээхэй эсвэл,

Бас нэг зөгий тэрнийг санаcан даа—

Vгvй бол ганц шувуу баахан гэгэлзсэн байх -

Vлээх салхин ч бас санаа алдсан байх-

Ай бяцхан Cарнай минь чи ийм гайхалтай атал

Амьний чинь тасрах хичнээн хялбар юм бэ!

Heart! We will forget him!

Heart! We will forget him!

You and I -- tonight!

You may forget the warmth he gave --

I will forget the light!

When you have done, pray tell me

That I may straight begin!

Haste! lest while you're lagging

I remember him!

Зvрх минь! Тэрнийг бид мартах болноо!

Энэ л шөнө – чи бид хамтдаа

Эгнэгт тvvнийг мартах болноо! Зvрх минь!

Гэрэл гэгээг нь би мартая, харин чи

Гал халуун илчийг нь мартах гээд vз!

Мартаж дуусангуутаа надад мэдэгдээч гэж гуйя

Магад араас нь би шууд эхлэх болно!

Алив тvргэлээч дээ! Ингээд удаад байхаар чинь

Ахиад л би тvvнийг санаад эхэллээ!

Water, is taught by thirst

Water, is taught by thirst.

Land -- by the Oceans passed.

Transport -- by throe --

Peace -- by its battles told --

Love, by Memorial Mold --

Birds, by the Snow.

Ангаж цангахаараа л бид усны vнийг мэддэг

Ангаж цангахаараа л бид усны vнийг мэддэг.

Алс далайд гарахаараа эх газрaa санадаг.

Aз жаргалыг бид зовлон ирэхэд л анзаардаг

Амар амьдрахын чухлыг тулааны талбарт мэдэрдэг.

Өнгөрсөн дурсамжаасаа бид хайрыг oлж ухаардаг

Өвөл болж аниргvй нөмрөхөд шувуудыг бид vгvйлдэг.

Anne Bradstreet

The Author to her Book Thou ill-form'd offspring of my feeble brain, Who after birth did'st by my side remain, Till snatcht from thence by friends, less wise than true, Who thee abroad expos'd to public view, Made thee in rags, halting to th' press to trudge Where errors were not lessened (all may judge). At thy return my blushing was not small, My rambling brat (in print) should mother call. I cast thee by as one unfit for light, Thy Visage was so irksome in my sight, Yet being mine own, at length affection would Thy blemishes amend, if so I could. I wash'd thy face, but more defects I saw, And rubbing off a spot, still made a flaw I stretcht thy joints to make thee even feet, Yet still thou run'st more hobbling than is meet In better dress to trim thee was my mind But nought save home-spun Cloth, i' th' house I find. In this array 'mongst Vulgars mayst thou roam. In Critics' hands, beware thou dost not come And take thy way where yet thou art not known. If for thy Father ask, say, thou hadst none; And for thy Mother, she alas is poor, Which caus'd her thus to send thee out of door.

Зохиосон Номондоо хэлэх vг Дорой тархины минь төрөлхийн гажигтай vр юм чи, Дoтнын гэгдэвч ухаан мөхөс найзуудын маань Дураар авирлалтын гайгаар Тvмний нvднээ ил боллоо. Эгэн догонтой хэвлэгчээр хайш яаш дардаслаж Ичмээр олон алдаатай их л муу ном болж (тvмэн шvvх байх) Дөнгөж xэвлэлтээс ирэхэд нь л Дуулгаваргvй хvvхэд гэж дуудан нэрлэмээр Дотор нь орсон олон утгагvй зvйлcээс Дорд ортлоо би ичихийн дээд болов. Vдийн гэрэлд харах ч аргагvй чамайг Vvдээр гаргаад чулуудмаар байна, гэвч Vр минь юм болохоор чадлынхаа хэрээр Vзэж янзлан засмар боллоо. Нvvрийг чинь угаалаа, доголдол нь хэвээрээ Толбыг чинь хуслаа, тэрнээс дор боллоо Урт богино хөлийг чинь vеээр чинь татан тэгшлэвч Vнэндээ одоо ч чи харайж чадахааргvй л байна. Ганган хувцсаар чимэх санаа толгойд минь эргэлдэвч Гараар нэхсэн давуунаас өөр олигтой юм алга. Тэгэхээр Хэрэн тэнvvчлэх эгэл хvмсийн дунд явахдаа, Бурхныг бодож Хэвлэлийн шvvмжлэгчдийн гараас хөндийxөн яваарай даа Танихгvй газраар явж байтал аав чинь хэн бэ гэж асуувал Таг байхгvй л гээрэй; xaрин ээжийг чинь асуувал Ийм царайтай намайг орчлонд илгээсэн Эгэлгvй ядуу нэгэн байдгийм гэж хэлээрэй.

Stephen Crane

Translation by Oyundary Tsagaan

In the desert In the desert I saw a creature, naked, bestial, Who, squatting upon the ground, Held his heart in his hands, And ate of it. I said: "Is it good, friend?" "It is bitter - bitter," he answered; "But I like it Because it is bitter, And because it is my heart." Yes, I have a thousand tongues Yes, I have a thousand tongues, And nine and ninety-nine lie. Though I strive to use the one, It will make no melody at my will, But is dead in my mouth.

Цөлд Сэтгэлийнxээ ширгэсэн цөлд Зvрхийг минь гартаа бариад Зугуухнаар идэж буй Зэрлэг aраатанг би олж хардаг, «Анд минь амттай байна уу» гэж би асуудаг «Аягvй байна, гашуун байна» гэж тэр хэлдэг, « Аанай миний л зvрх болохоор Амсашгvй шаналалаар дvvрэн ч Амтанд нь би дуртай» гэдэг. Тийм ээ, надад мянган хэл бий. Тийм ээ, надад мянган хэл бий, Тvгдрэлгvйгээр ерен есен худлыг урсгаж байдаг ч Тууштай ганц vнэнийг хэлье хэмээн агдахад Хvссэнээр минь vг болж эвлэхгvй, Xvvp мэт л аманд минь нуугддаг.

УИХ-ын гишvvн З.Алтай Танаа

Ямар ааш нь xөдөлсөн юм бүү мэд, эрxэм гишүүн З.Алтай өөрийн хувь эзэмшдэг 25р суваг телевизээрээ манай телевиз рүү илтэд дайрсан мэдэгдэл, мэдээллүүдийг энэ долоо xоногжингоо явууллаа. Олон түмний өмнө xоол булаацалдаж байгаа юм шиг эвгүй юм даа гээд дуугүй xэд xоног явлаа. Ярьж байгаа зүйлээс нь xараxад манай OHPT-ийн туxай xуулийн заалтуудыг сайн мэддэггүй бололтой юм. Тэгэxээр нь "Таны мэдвэл зоxиx xуулиуд" гээд цуврал явуулж, xуулийн заалтуудыг нь сануулж өгөx арга xэмжээ авлаа. Гэвч энэ нь xуулийн мэдлэгтээ ч биш, арай өөр зорилготойгоор гуйвуулсан кампанит ажил явуулж байгаа нь тодорxой болоод явчихлаа. Иймд аргагүйн эрxэнд эрxэм гишүүнд xаяглан дарааx мэдэгдлийг гаргаxад xүрлээ. Уг мэдэгдэл маргаашийн зарим өдөр тутмын xэвлэлүүдэд мөн xэвлэгдэx болно.

УИХ-ын гишvvн З.Алтай Танаа

Таны хугацаа нь дууссан ч ерөнхийлөгчөөр нь ажилласаар байгаа «Tелевизүүдийн холбоо» нэртэй ч үнэн хэрэгтээ хувийн телевизүүдийн ЭЗДИЙН ХОЛБОО-ны тодорхой зорилго бүхий мэдэгдэл, гуйвуулга бүхий цуврал мэдээллүүд сүүлийн өдрүүдэд таны хувь эзэмшиж, охин тань захиралаар нь ажилладаг 25-р телевизээр байнга давтагдах боллоо.

Хэдийгээр дээрх мэдэгдлийг ХОЛБОО-ноос хэмээн хаягласан ч энэхүү ЭЗДИЙН ХОЛБОО-нд нэгдээгүй, бүртгэлтэй байдаг ч энэ удаагийн кампанит явуулгад тань оролцохыг хүсээгүй бусад телевизүүд, мэргэжил нэгтнүүд олон байгааг бид олж мэдсэний учир энэхүү ил захидлыг эрхэм гишүүн танд шууд хаяглан xүргүүлж байна.

Энэ холбоонд ОНТ-ийг нэгдэх саналыг анх байгуулахдаа Та тавьж байсан гэдэг. Гэвч 2005 онд УИХ дахь төвч шударга гишүүдийн буянаар батлагдсан Олон нийтийн радио телевизийн тухай хуулиар манай байгууллага өөр шиг тань эрх мэдэлтэнд бус зөвхөн олон нийтийн эрх ашигт үйлчлэх хуулийн өмнө хүлээсэн үүрэгтэй болсон тул ямар нэг ашиг сонирхлын байгууллагад нэгдэх учиргүйг ухамсарлан таны санаачилан нэгтгэсэн тэрхүү ЭЗДИЙН ХОЛБОО-нд гишүүнээр элсээгүй билээ.

Хэдийгээр бид танай холбооны гишүүн биш ч, танай байгууллагын үйл ажиллагааг анхааралтай ажиглан харж дэмжиж ирсэн билээ. Монгол улсад телевизийн урлагийг хөгжүүлэх, уран бvтээлийг хөхүүлэн дэмжих, ёс зүйт сэтгүүл зүйн зарчмыг хэвшүүлэхэд эрхэм Tанаас олон түмний нүдэнд өртөхөөр томоохон хэмжээний ажил хийж байсныг бид одоо болтол олж хараагүй байна. Харин айл гэрийн хойморт үнэгvй зочилж, насны зааггүйгээр олон нийтэд шууд хүрч, оюун тархи, ухамсар хүмүүжилд нь нөлөөлж байдаг телевиз хэмээх мэдээллийн хүчирхэг хэрэгслээр дарс, шар айраг сурталчилах эрхийг Та их хурлын гишүүний ёс зүйн зарчмаа зөрчин байж, ашиг сонирхлын зөрчилтэйгээ үл хайхран зүтгүүлсээр хууль болгон батлуулж, өөрийн эрхэлдэг телевизийн бизнесийн ашгаа нэмэгдүүлэх өчүүхэн зорилгын төлөө залуу хойч үеэ согтууруулах ундаанд уриалан дуудсанаас өөр эрхэм Таны хийсэн дорвитой ажлыг бид одоо болтол олж хараагүй байна.

Та төрийн түшээгийн ёс зүйн зарчмаа уландаа гишгэж, хувьдаа өмчилдөг телевизийнхээ эрх ашгийн төлөө улайран зүтгэж байдаг нь ганц энэ үйлдэл бас биш юм.

2005 онд ОНРТ-ийн хууль батлагдах гэж байхад Та ОНРТ зөвхөн төсвийн мөнгөөр л ажиллах ёстой гэж улайран зүтгэж, телевизийн урлагийг хөгжүүлэх хамгийн чухал санхүүжилтийн эх үүсвэр болсон зар сурталчилгаа явуулах эрхийг Олон Нийтийн Телeвизээс салгах гэж уйгагүй зүтгэл чармайлт гарган удаа дараа оролдож, улмаар тэр үеийн ерөнхийлөгчөөр хүртэл хориг тавиулж санасандаа хүрч байсан билээ. Уран бүтээл хийх зар сурталчилгааны орлогын эх үүсвэрээс нь салгаад, зөвхөн төсвийн цалин дээр үлдээчихвэл энд олигтой хүн үлдэхээ больж, улмаар сүйрэх хэмжээнд очно гэсэн таны энэ далд санаа амьдралд хэрэгжсэнгүй, телевиздээ сэтгэлтэй олон уран бүтээлчдийн нөр зvтгэлээр энэ байгууллага эргэн сэргэж эхэлсэнд Та илтэд бухимдаж байгаа нь «Ерөөс ОНТ-д төсвөөс мөнгө өгдөгийг зогсоох хэрэгтэй» хэмээн хэлж байгаагаас тань тодорхой байна. Учир нь тэртээ таван жилийн өмнө Tа «…ерөөс энэ байгууллагыг тараагаад, хувийн телевизүүдэд байрыг нь үнэгүй өгчих, төсвийг нь хуваагаад авья» хэмээн зүтгэж байсныг олон хүн гэрчилдэг.

Мөн 2008 онд ОНРТ-ийн Vндэсний зөвлөлийн гишүүд солигдох гэж байхад хараат бус байх хуультай энэ байгууллагын удирдах дээд байгууллагад Та өөрийн хувийн эрх ашгийн төлөөллөө оруулах гэж хичнээн их лобби хийж явсныг мэдэх эрхэм гишүүд их хурал дотор одоо ч байгаа.

Монголын Vндэсний Олон Нийтийн Телевиз бол эрхэм гишүүн Таны ажил амьдралын гараагаа эхэлсэн, олон түмэнд танигдах эх суурийг тавьсан, улмаар таны богино боловч хэсэг хугацаанд толгойлж байсан, жудагтай монгол эр хүний хувьд эргэж нулимаад байх газар тань биш л баймаарсан.

Тиймээ, нам засаг эрх мэдэлтнүүдийн мэдэлд олон жил үйлчилж асан төв телевиз хуулиар олон нийтийн статустай болоод удаагvй, шилжилтийн үеийн туулах учиртай олон саад бэрхшээлүүдийг гэтлэн, алхам алхамаар урагшилж, олон түмнийг байлдан дагуулсан томоохон бүтээлүүдийг туурвиж, бас ч гэж чамгүй амжилттай явааг сүүлийн үеийн хөндлөнгийн байгууллагуудын судалгаанууд нотолж байна. Уул нь Та энэ бүхэнд ингэтлээ атаархан хорсох бус, харин ч баярлаж бахархах учиртай хүний нэг баймаар.

Та телевизийн урлагийг хөгжүүлэх хамгийн чухал санхүүжилтийн эх үүсвэр болсон зар сурталчилгаа явуулах эрхийг Олон Нийтийн Телeвизээс салгах гэж уйгагүй зүтгэл чармайлт гарган удаа дараа оролдож байсaн ч учир мэдэх хүмүүс Их Хуралд байсны ачаар хуулинд ОНТ-ийг тухайн өдрийнхөө нийт хөтөлбөрийн цагийн 2%-д тэнцэх хэмжээнд зар сурталчилгаа явуулахыг ОНРТ-ийн тухай хуулийн 13.3 дахь заалтаар баталгаажуулж өгсөн юм. Бид телевизийн томоохон xэмжээний бүтээлүүд болох «Хэцүү Анги», «Тусгай Салаа», «ХХ зууны монголын түүхийн он дарааллын хуанли» зэрэг олон тvмний таашаалд нийцсэн төсөл хөтөлбөрүүдийг ивээн тэтгэж, нийгмийн хариуцлагаа хамтран хэрэгжүүлсэн Монголын Vндэсний үйлдвэрлэгч компаниудыг хуулинд заагдсан 2%-ийнхаа хэмжээнд багтаан сурталчилж байгаа бөгөөд үзэгч олон түмэнд ч эдгээр компаниудын тухай мэдлэг мэдээлэл олж авах сонирхол байгааг эрхэм Tа ойлгож байгаа.

Гэхдээ бид кино болон нэвтрүүлэг, мэдээг дундуур нь таслан реклам, арилжааны зар сурталчилгаа явуулдаггүй, xуулиа чандлан сахисаар ирсэнд үзэгч олон талархалтай ханддаг билээ.

Бид олон түмний болоод тэдний төлөөлөл болсон үндэсний зөвлөл, дотоод болон мэргэжлийн аудитууд, өөрийн хуулийн хяналт дор ажиллаж байгаа болно. Таны шаардсан шаардаагүй бидний ажлыг жил бүр мэргэжлийн аудитын газраас шалгаж, тайлангаа хараат бусаар гарган, өдөр тутмын сонинуудад бүрэн эхээр нь нийтэлсээр ирсэн.

Oлон түмний татвараас бүрддэг Монгол Улсын төсөв ганц ОНТ-ийг биш, хувийн телевизүүдээс 9-т нь улс орон даяар нэвтрүүлгээ үнэгүй дамжуулах эрх олгосон. Эдгээр 9 сувгийн нэг болох Tаны хувийн телевизийн сувгийг дамжуулахад улсын төсвөөс өгч байгаа 1 тэрбум 200 сая төгрөг татвар төлөгч ард түмний хармаанаас гарч буйг Та мэдэж байгаа.

Хэрвээ та шударга ёсны тухай ярьж байгаа бол ганц өөрийн телевизээс гадна биеээ даан үйл ажиллагаагаа явуулдаг бусад телевизүүдэд яагаад төсвөөс сувгийн цацалтын мөнгө, өдөр тутмын сонинуудад шуудангийн тараалтын мөнгө өгөхгүй, зөвхөн 9­-хөн телевизэд давуу эрх олгон сувгийн төлбөрийг нь улсын төсвөөс өгдөгт тайлбар сонсмоор байна.

Хэрвээ та шударга өрсөлдөөний тухай ярих гэж байгаа бол Таны хувийн телевиз ч, ОНТ ч аль аль нь төсвөөс мөнгө авч, улс орон даяар цацагдаж байгаа. Ямар ч цагийн хязгааргүйгээр 24 цагаар ч нэвтрүүлж ашиг олж болдог зар сурталчилгааны орлогын бүрэн эрх Tаны хувийн телевизэд нээлттэй байна. Энэ бүх орлого эзэн таны хармаанд ордогоос бус уран бүтээлд тань хэр шингэж байгааг бид төдийгүй зар сурталчилгаа явуулдаг компаниуд ч олж харахаа больсон нь бодит зүйл бус уу. Тэгэхээр сайн бүтээлээрээ шударгаар өрсөлдье.

ОНТ төрийн нударгаар далайлган компаниудаас зар сурталчилгааг нь булааж аваx боломжгүй, харин чанартай сайн бүтээл олныг туурвиснаас тэд хамтран ажиллахaap бидэнд хандаж байгаа юм.

ОНРТ-ийн хуулийг санаачилан батлуулсан УИХ-ын эрхэм гишүүд дэлхий нийтэд хүчээ авсан мэдээллийн томоохон хэрэгслүүд болох Английн BBC, Германы Дойче Велле, Японы NHK, Aмерикийн PBS бүгд улсын төсвөөс буюу олон нийтийн татвараас санхүүждэгийг судалж мэдээд, OНТ-ийн нийт санхүүжилтийн тодорхой хувийг улсын төсвийн дэмжлэгээр, үлдсэн хувийг ивээн тэтгэлэг, хандив тусламж, үзэгчдийн хураамжаар бүрдүүлж байх тогтолцоог хуульчилсан билээ.

Эдгээрийн хамгийн чухал хэсэг болох ивээн тэтгэгч байгууллагуудаа олон түмэнд хуульд заасан хэмжээнийхээ хүрээнд танилцуулж байгааг та буруутгаж, ОНТ-ийн хэдэн зуун ажиллагсад уран бүтээлчдийн амьдралын баталгааг хангах гол эх үүсвэр болдог улсын төсөв хэлэлцэхийн өмнө олон түмнийг төрөлдүүлэх зорилгоор илтэд бодлоготойгоор явуулж буй Таны энэ үйл ажиллагаа ОНТ-ийг удирдаж, энд тодорхой хэмжээгээр өөрчлөлт шинэчлэлт авчирах гэж хичээн зүтгэж байгаа миний эрх ашгийг ноцтойгоор хөндөж байгаа тул Таныг би энэ явуургүй үйл ажиллагаагаа зогсоохыг шаардахын хамт танай телевизийн хамт олныг чанартай сайн бүтээлээрээ шударгаар өрсөлдөхийг уриалж байна.

Монгол Улсын Хууль тогтоох дээд байгууллагад сэтгүүлчдийн армийг төлөөлж суудал эзэлсэний хувьд монголын сэтгүүл зүйн хөгжилд танай манай гэсэн ялгавартай сэтгэлээр бус, төвч шударгаaр хандаж ажиллаасай гэж эрхэм Танаас хүсье.

Эцэст нь олон түмэн үзэгчиддээ чанартай сайн бүтээл хүргэхийн төлөө мэтгэлцэж, сэтгүүл зүйн цаашдын хөгжлийн хандлага тогтолцоог эрүүл саруул байлгахын төлөө хамтран тэмцэж байх ёстой атал аягатай хоол булаацалдаж байгаа мэт тулга тойрсон хэлцэлд ОНТ-ийг татан оролцуулж байгаа энэ ичгэвтэр үйлдэлдээ Таныг Монголын телевизийн нийт уран бүтээлчид, сэтгүүлчдээс уучлал хүсэх байх гэж найдаж байна.

ОНТ хуулиар хүлээсэн үүргийнхээ дагуу шилжилтийн үеийн энэ мэт бэрхшээлээ хурдан гэтлэн давж, үзэгч тvмнийхээ эрх ашгийн төлөө үйлчлэх үүргээ цаашид ч бодитойгоор хэрэгжүүлсээр байх болно.

OНТ-ИЙН ЗАХИРАЛ Ц.ОЮУНДАРЬ